වද / පොකුරු වද [Wada] (Hibiscus rosa-sinensis)

වද මීටර් 3 පමණ උසට වැඩෙන පඳුරක් හෝ කුඩා ශාකයකි. සුඹුළු සහිත පිට පොත්ත තරමක් රළුය. කෙඳි බහුල ඇතුලත පොත්ත පට්ටා වැනි ස්වභාවයත් ගනී. ඒකාන්තරව පිහිටන සරල පත්‍රයක් සෙ.මි. 10-15 පමණ දිගුය. පත්‍ර හැඩය අණ්ඩාකාර හෝ ලංසාකාර විය හැකිය. පත්‍ර තලය සිනිඳු වන අතර පත්‍ර  දාරය දැතිවන් කඩතොළු සහිතයි. පුනීලාකාර මල් තනි තනිව හට ගනී. පොකුරු වද මල් කළු පැහැයට හුරු රතු පැහැයක් ගන්නා අතර සුදු, කහ, තැඹිලි ආදී විවිධ වර්ණයන්ගෙන් මල් පිපෙන වද ප්‍රභේද රාශියක් දැකගත හැකිය. බොහෝ විට විසිතුරු ශාකයක් ලෙස ද වවන වද ශාක Malvaceae උද්භිද කුලයට අයත්ය.

පපුවෙ සෙම ඇතුළු පෙනහළු ආශ්‍රිත රෝග, ඉදිමුම්, මුත්‍ර අඩස්සිය, මුත්‍ර ආසාදන, අධිරුධිර පීඩනය, අකලට හිසකෙස් පැසීම සහ වැටීම, හිස්හොරි ඇතුළු හිසේ රෝග, මුහුනේ ලප කැළැල්, සමෙහි ඇතිවන බිබිලි ලප දද ආදිය, හිසරදය, හන්දිපත් වේදනාව, අහාර අරුචිය, කැස්ස, අක්මා රෝග, හෘද රෝග, ස්ත්‍රී ප්‍රජනන පද්ධතිය ආශ්‍රිත රෝග, අක්ෂි රෝග, අධික ආර්තවය, තුවාල, ළදරු රතගාය, අක්මාවේ මේදය තැන්පත් වීම ආදී රෝග රැසක් සඳහා ප්‍රතිකාර කිරීමට ප්‍රධානවශයෙන් වද මල්, කොළ සහ මුල් යොදා ගත හැකිය. 

මැලේසියාවේ ජාතික පුෂ්පය ලෙස සලකන වද මල ඉන්දියාවේ දුර්ගා දේවියට පුද දෙන පූජනීය පුෂ්පයකි. ඊජිප්තුව වැනි රටවල වද මල් භාවිතයෙන් ජෑම්, සෝස් සහ රසවත් පාන වර්ග සාදා ගනී. වදමල් පැණිය පාසල් යන දරුවන්ගේ මතක ශක්තිය වඩවන ඖෂධයකි. වද මල් පෙති උණුවතුරේ තම්බා පෙරාගෙන ඒ ද්‍රාවණයට සීනි ස්වල්පයක් දමා ළිපේ තබා උකු පැණියක් පදමට එනතුරු හොඳින් මිශ්‍ර කරන්න. පැණි පදමට ආපසු ළිපෙන් බාගෙන වාතාශ්‍රය නොයන බෝතලයකට දමා තබාගෙන දිනපතා තේ හැඳි 2 බැගින් දරුවන්ට දිය හැකිය. අධික රුධිර පීඩනයට වියළි පොකුරු වදමල් පෙති උණුවතුර බඳුනකට දමා වසා තබා පෙරා පානය කළ යුතුය. අධික ලෙස හිසේ රුදාවක් හට ගත් අවස්ථාවකදී ළපටි වද මල් දලු, වද මල් පෙති කොටා තලපයක් ලෙස නළලේ ආලේප කරන්න. හන්දිපත් වේදනාවට වද මල් කොළ මිටක් බඳුනකට දමා වතුර පත 8ක් දමා පත එකක් වන තුරු සිඳ උදේට පත භාගයයි සවසට පත භාගයයි දින කිහිපයක් පානය කරන්න. කෑම අරුචියට වද ගසේ මුල් කැබැලි කිහිපයක් වියළා අරගෙන මුට්ටියකට දමා වතුර පත 8ක් එයට වත් කර පත එකට සිඳුවා උදේට පත භාගයක් හවසට පත භාගයක් බැගින් පානය කිරීම ගුණය. අධික ආර්තවය ඇති කාන්තාවන්ට වද මල් පෙති එළඟිතෙලින් බැද ආහාරයට ගැනීම ගුණදායකයි. තුවාල සඳහා වද මල් පෙති පොල් තෙල්වල හෝ තල තෙල්වල රත් කර මඳ වේලාවකට පසුව තුවාලයේ ආලේප කරන්න. දින කිහිපයක් ආලේප කළහොත් පැසවූ තුවාලයක් වුණත් ඉක්මනින් සුව වෙයි. ළදරු රතගායට වද මල් කැකුළු, රත් මල් කැකුළු, කොහොඹ කොළ, රත් හඳුන් සහ කළුදුරු කළං 6 බැගින් ගෙන බඳුනකට දමා එයට වතුර පත 4ක් මිශ්‍ර කර ළිපේ තබන්න. පත භාගයක් වන තුරු සිඳගෙන පත කාල බැගින් උදේ සවස දින 5ක් දරුවාට මේ කෂාය දෙන්න. රතගාය වැලඳී නැති දරුවන්ට සතියකට එක් දිනක්වත් මේ කෂාය දීමෙන් රත ගාය රෝගය වැලඳීමෙන් වළක්වාගත හැකිය. අක්මාවේ මේදය තැන්පත් වී ඇතිවිට  පොකුරු වද මල් පෙති පවනේ වියළාගෙන සිහින් කැබැලි ලෙස කුඩු කර දිනපතා උදේ ඒ කුඩු ස්වල්පයක් උණු වතුරෙන් තම්බා තේ පානයක් ලෙස බොන්න.

හිස ආශ්‍රිතව හට ගන්නා අකලට හිසකෙස් පැසීම, වැටීම, හිස්හොරි ආදියට පොල් තෙල් හෝ තල තෙල් ස්වල්පයක් බඳුනකට දමා වද මල් පෙති සහ ළපටි වද කොළ ස්වල්පයක් එයට මිශ්‍ර කර මද ගින්නේ පැහෙන්න තබන්න. ඉන්පසුව තෙල් සමඟ මල්, කොළ සාරය මිශ්‍ර වු පසු ළිපෙන් බා පෙරාගෙන ඒ තෙල් හිසේ ගා පැයක් පමණ හිඳ හිස සෝදන්න. හිරු එළියෙන් සම පිලිස්සීම,   මුහුණේ ඇතිවන කුරුලෑ ලප කැළැල් ආදියට ළපටි වද මල් සහ කොළ තළා ගත් යුෂ මුහුණේ ආලේප කිරීමෙන් සුවය ලැබෙයි. අධික උණුසුමට නිරාවරණය වීම නිසා සමෙහි හටගන්නා දාඩිය, බිබිලි, දද, කුෂ්ඨ ආදියට උණු වතුර බඳුනකට නැවුම් වද මල් පෙති දමා වසා තබා පෙති සාරයෙන් වතුර රත් පැහැ වු විට එය නැවැතත් ළිපේ තබා පොල් තෙල් සමඟ කකාරන්න. ඉන්පසුව තරමක උකු පදමක් (ආලේප කළ හැකි පදම) ආ පසුව ළිපෙන් බාගෙන හොඳ ඇසුරුමකට දමා විටින් විට දාඩිය, බිබිලි, දද, ලපවල  ආලේප කරන්න. වද මල් පෙති කිහිපයක් ගෙන සිසිල් දිය බඳුනකට දමා පැය භාගයක් පමණ තබන්න. ජලය රත් පැහැ වූ පසු පෙරා ගන්න. එයට සීනි ස්වල්පයක්, දෙහි යුෂ ටිකක්, මී පැණි ස්වල්පයක් මිශ්‍ර කර (අවශ්‍ය නම් අයිස් කැට කීපයක් දමා) හොඳින් කලවම් කර සාදා ගන්නා පානය රසවත් මෙන්ම මුත්‍රා අඩස්සිය, මල බද්ධය, හදවත් රෝග, ස්ත්‍රී ප්‍රජනන පද්ධතිය ආශ්‍රිත ගැටළු අතුළු රෝග රැසකට ගුණදායක ය. 

මූලාශ්‍ර_ රාජගිරිය දේශීය වෛද්‍ය විද්‍යා ආයතනයේ ජේ‍ෂ්ඨ කථිකාචාරිනී වෛද්‍ය එස්.කේ.එම්.කේ. හැරපත්දෙණිය මහත්මියගේ ලිපියක් ඇසුරින්.