අඟුණ

කිරි අඟුණ

(1) කිරි අඟුණ - Tylophora pauciflora
(2) තිත්ත අඟුණ - Wattakaka volubilis 
(3) රුක් අඟුණ - Alangium salvifolium

අඟුණ ශාකයේ ඉහත දැක්වෙන ප්‍රභේද ලංකාවේ දක්නට ලැබේ. ලංකාවේ පහතරට ප්‍රදේශයේත්, වියලි කලාපයේත්, ඉන්දියාව, මලයාව, දකුණු චීනය, පිලිපීන දූපත් හා නැගෙනහිර අප්‍රිකාව යන රටවලත් මෙම අඟුණ ප්‍රභේද වැවේ. මෙම ශාකය ගසක හෝ වෙනත් ආධාරකයක එල්ලී එතී වැඩේ. පත්‍ර අණ්ඩාකාරය තරමක් ලොකු ය. පහලට නමා වැටෙන ජත්‍රීය බහුඅක්ෂ වල මල් බොහෝ ඇත. සුවඳවත් මල් ලා කොල පාට ය. ඵලය අඟල් තුනක් පමණ දිග සිලින්ඩරාකාර වරා (follicle) දෙකකින් යුතු සමුච්චයකි. එය තුළ ඇට බොහෝ ඇත. එම ඇටවල සුලඟින් ගසාගෙන යාමට උපකාර වන අවයවයක් තිබේ. මේ වර්ග තුනේ ම කොල කෑමට ගනු ලබයි. සාමාන්‍යයෙන්න අඟුණ වැලක් අඩි 8-12 අතර දිගට වැවේ. කිරි අඟුණ සහ තිත්ත අඟුණ Apocynaceae කුලයට අයත් අතර රුක් අඟුණ Cornaceae කුලයට අයත් ය. 

ඖෂධීය වටිනාකම

රුක් අඟුණ

තිත්ත අඟුණ ආහාර රුචිය උපදවයි. දේශීය විෂ චිකිත්සාවෙහි රුක් අගුණ පිස්සු බලු රෝගයට සහ සර්ප විෂට ප්‍රත්‍යක්ෂ ඖෂධයකි. රුක් අඟුණ ඇට වලින් සිඳගන්නා අංකෝල තෛලයෙහි විශ්මයජනක ගුප්ත බලයක් ඇතැයි ඉන්ද්‍රජාල විද්‍යා සංග්‍රහයෙහි සඳහනි. ඒ නිසා රුක් අඟුණ වලට "ගුප්ත ස්නේහ" යනුවෙන් ද භාවිත කරයි. කිරි අඟුණ කිරිදෙන මව්වරුන්ගේ කිරි වැඩිකරන ඖෂධයකි. එය විෂ නාශකයක් ද වේ. ළදරුවන්ගේ පණු රෝග හා උණ ආදියට කිරි අගුණ දලු යෙදූ ඖෂධ භාවිත කෙරේ. බිළිදු දරුවන් සිටින මව්වරුන්ගේ කිරි හා රුධිරය පිරිසිදු කිරීම සඳහා කිරි අඟුණ කොළ ක්ෂාය කොට දෙනු ලැබේ. බුද්ධරාජ කල්කය හා බාලකුමාර තෛලය යන ඖෂධ සෑදීම සඳහා කිරි අඟුණ විශේෂයෙන්ම භාවිත කෙරේ. අගුණ විශේෂ සියල්ල ම මධුරයි. පිත පහ කරයි. විෂ හා ජවර නසයි.

(ඇතැම් අවස්ථා වල උද්භිද විද්‍යත්මක නාමකරණයෙ දී කිරි අඟුණ සහ තිත්ත අඟුණ වල නම් මාරුකර තිබුන ද ඒ ඒ ශාකයන්හි මෙහි සඳහන් වන ලක්ෂණ හා සමපාත වනුයේ මෙහි දක්වා ඇති නාමකරණයයි)

ශාක ලෝකය සහ ශ්‍රී ලංකාවේ ඖෂධීය ශාක කෘතිය ඇසුරිනි
සරත් රණවීර සහ රේඛා රණවීර 

තිත්ත අඟුණ